Irek Dżawdatowicz Muchamiedow

urodził się 8 marca 1960 roku w Kazaniu. Gdy miał pięć lat matka zaprowadziła go na zajęcia baletowe w klubie. Już po jednym spojrzeniu nauczyciel zdecydował o wysłaniu chłopca do szkoły baletowej w Moskwie. Po ukończeniu moskiewskiej Szkoły Baletowej Muchamiedow występował w Państwowym Akademickim Teatrze Baletu Klasycznego. W zespole tym zatańczył m.in. (jako pierwszy wykonawca) partię Tybalda w Opowieści o Romeo i Julii w choreografii Natalii Kasatkiny i Władimira Wasiliowa. W 1981 roku został laureatem Grand Prix Międzynarodowego Konkursu Artystów Baletu, zdobywając również Złoty Medal.

W latach 1981-1990 Muchamiedow był wiodącym solistą zespołu baletowego Teatru Bolszoj. Debiutował partią Spartakusa w balecie Jurija Grigorowicza, stając się najmłodszym wykonawcą tej roli. Tańczył również wielkie partie baletu klasycznego – Alberta (Giselle), Księcia w Dziadku do orzechów, Basilia (Don Kichot), Tybalda (Romeo i Julia), Jeana de Brienne (Rajmonda). W latach osiemdziesiątych był najlepszym odtwórcą głównych ról w baletach Grigorowicza: Spartakusa, Iwana Groźnego i Borysa w Złotym wieku, którą to partię choreograf stworzył specjalnie dla niego. Był również pierwszym wykonawcą roli Cyrana w balecie Cyrano de Bergerac w choreografii Rolanda Petit. W 1988 roku artysta otrzymał doroczną Nagrodę im. Hansa Christiana Andersena dla Najlepszego Tancerza Świata.

W 1990 roku wyjechał z Rosji i został zaangażowany do Royal Ballet. W Londynie występował i występuje w baletach repertuaru klasycznego: Giselle, Rajmonda (III akt), Bajadera, Jezioro łabędzie, Dziadek do orzechów, Córka źle strzeżona. Na londyńskich scenach tancerz występował także w baletach współczesnych choreografów: Cyrano Davida Bintleya, Apollon i Syn marnotrawny George’a Balanchine’a. Irek Muchamiedow wcielał się również w role tragicznych bohaterów baletów swego mentora i przyjaciela Kennetha MacMillana. W ciągu jednego tygodnia zatańczył obie role męskie (Des Grieux i Lescaut) w Manon, wystąpił w roli Wierszynina w balecie Zimowe sny wg Trzech sióstr A. Czechowa. W 1992 roku kreował główną rolę w balecie The Judas Tree i rolę Romea w Romeo i Julii MacMillana. W tym samym roku wystąpił także w wielkiej partii księcia Rudolfa w Mayerlingu tego samego choreografa (spektakl nagrany dla telewizji).

W 1994 r. Muchamiedow wystąpił również z Arc Dance Company w stworzonym dla niego przez Kima Brandstrupa balecie Otello. W 1994 roku Ashley Page stworzyła dla Muchamiedowa główną partię w spektaklu Fearful Symmetries, w 1995 – Twyla Tharp wybrała go do wykonania jednej z głównych ról w balecie Mr. Worldly Wise przygotowanym dla Royal Ballet. W 1999 roku artysta wystąpił wraz z Arc Dance Company w Powrocie Don Juana Kima Brandstrupa. Tańczył również rolę Petera Quinta w balecie Wiliama Tucketta The Turn of the Screw.

W 1992 roku artysta stworzył i po raz pierwszy poprowadził grupę tancerzy rosyjskich i Baletu Królewskiego pod nazwą „Irek Mukhamiedow & Company”. Trzy wieczory baletowe w Northampton, Oksfordzie i Bradford zostały owacyjnie przyjęte. Grupa baletowa Muchamiedowa występowała potem m.in. w Bilbao (1993), Teatrze Sadler’s Wells w Londynie (1994, 1999, 2000), Hampton Court w Londynie, Bejrucie i Kuopio.

Artysta jest laureatem licznych nagród i wyróżnień. W 1992 r. został Tancerzem Roku brytyjskiego pisma „Dance and Dancers” (jako trzeci mężczyzna w historii). Tytuł Tancerza Roku przyznała mu również gazeta „The Independent on Sunday”. Otrzymał Nagrodę London Evening Standard w dziedzinie tańca i włoską Nagrodę im. Gino Tani za rok 1992. W 1996 r. został laureatem nagrody Benois de la Dance. W 1998 roku otrzymał Medal im. Niżyńskiego. Również w tym roku został prezesem Legat Society.

W styczniu 2000 roku Irek Muchamiedow otrzymał tytuł Oficera Orderu Imperium Brytyjskiego.

W Warszawie artysta gościł już w 1985 roku podczas występów Teatru Bolszoj (spektakle Złotego wieku i Iwana Groźnego) oraz w 1997 roku, już jako gwiazda Royal Ballet, wystąpił w uroczystej gali „W hołdzie Warszawie” z okazji 400-lecia stołeczności miasta. Wykonał wówczas wraz z solistką Baletu Królewskiego Miyako Yoshida Tarantellę w choreografii George’a Balanchine’a. W 2001 roku Muchamiedow zadebiutował jako choreograf pełnospektaklowego baletu. Dla Teatru Wielkiego – Opery Nadorowej przygotował choreografię Jeziora łabędziego Piotra Czajkowskiego (wg układów Petipy-Iwanowa). Dwukrotnie (w 2001 i 2002 roku) wystąpił w warszawskim Teatrze Wielkim kreując role Zorby w Greku Zorbie Lorki Massine’a

Motto artysty zdaje się wyrażać jego wypowiedź pochodząca z jednego z wywiadów: Nie chcę być jednym z wielu przeciętnych. Chcę być najlepszy.

Najważniejsze partie:

Państwowy Akademicki Teatr Baletu Klasycznego:

Basilio Don Kichot, chor. Wasiliow & Kasatkina

Tybald Opowieść o Romeo i Julii, chor. Wasiliow & Kasatkina

Ali Korsarz, chor. Mazilier

Romeo Opowieść o Romeo i Julii, chor. Wasiliow & Kasatkina

Armen Gajane, chor. Wasiliow & Kasatkina

Acteon Diana i Akteon, Esmeralda, chor. Perrot

Teatr Bolszoj w Moskwie:

Spartakus Spartakus, chor. Grigorowicz

Basilio Don Kichot, chor. Petipa

Borys Złoty wiek, chor. Grigorowicz

Iwan Iwan Groźny, chor. Grigorowicz

Romeo Romeo i Julia, chor. Grigorowicz

Jean de Brienne Rajmonda, chor. Petipa

Albert Giselle, chor. Grigorowicz

Książę Dziadek do orzechów, chor. Petipa

Cyrano Cyrano de Bergerac, chor. Petit

Pietruszka Pietruszka, chor. Fokin

 Royal Ballet

Wierszynin Zimowe sny - pas de deux, chor. MacMillan

Jean de Brienne Rajmonda, chor. Petipa

Książę Dziadek do orzechów, chor. Petipa

De Grieux, Lescaut Manon, chor. MacMillan

Wierszynin Zimowe sny, chor. MacMillan

Solor Bajadera, chor. Makarowa

Cyrano Cyrano, chor. Bintley

Zygfryd Jezioro łabędzie, chor. Pepita/Iwanow

Colas Córka źle strzeżona, chor. Ashton

Albert Giselle, chor. Petipa

The Foreman The Judas Tree, chor. MacMillan

Romeo Romeo i Julia, chor. MacMillan

Rudolf Mayerling, chor. MacMillan

Apollo Apollo, chor. Balanchine

Książę Śpiąca królewna, chor. Petipa

Syn Syn marnotrawny, chor. Balanchine

Fearful Symmetries, chor. Page

Inne:

Peter Quint The Turn of the Screw, chor. Tuckett

Otello Otello z Arc Dance Company, chor. Brandstrup

Don Juan Powrót Don Juana z Arc Dance Company, chor. Brandstrup

Irek Muchamiedow w prasie (wybrane recenzje)

Na ostatnim Moskiewskim Międzynarodowym Konkursie Artystów Baletu Irek Muchamiedow wywalczył główną nagrodę i nie miał praktycznie konkurentów, którzy mogli by – we współzawodnictwie z nim – pokusić się o atak na pierwsze miejsce. Nie dlatego, że między konkurentami nie było prawdziwych indywidualności. Po prostu klasa Muchamiedowa okazała się o stopień wyższa. Podobne talenty taneczne rodzą się najwyżej raz na dziesięciolecia (…). Wszystko, co on wykonuje, nie może nie wzbudzić bardzo emocjonalnego odzewu publiczności.

„Teatr” 1982

Bohater Muchamiedowa [Borys] (…) wywodzi się z plemienia zwycięzców i w tym tkwi jego wielkość (o technicznej stronie wykonania nawet nie mówię, bo też niektóre kombinacje wydają się po prostu niewiarygodne). Bohater Muchamiedowa to orator i trybun. Cały jest porywem, energią i wzlotem. (…) To personifikacja morskiego żywiołu…

„Teatr” 1983

 Spartakus Muchamiedowa – to przede wszystkim wojownik. Pierwszy (…) w tłumie niewolników i gladiatorów, których podrywa do powstania. Ten charakter w całej pełni artysta pokazuje nie w lirycznym adagio, a w tańcach – monologach (…), które przepełnione są męską siłą i bohaterstwem.

„Muzykalnaja żyzń” 1986

W spektaklu [Don Kichota] Teatru Wielkiego Muchamiedow stwarza wyrazisty, własny «festiwal tańca». Dusza jego bohatera jest do granic przepełniona radością życia, pijana młodością i niepowstrzymaną wesołością.

„Muzykalnaja żyzń” 1986

 Partia tytułowa w spektaklu [Iwan Groźny] Jurija Grigorowicza do muzyki S. Prokofiewa postawiła przed artystą zadania nie tylko czysto taneczne (z nimi Muchamiedow poradził sobie nadzwyczajnie), ale i aktorskie (…). Każdy ruch tancerza jest wycyzelowany i przekonujący. W jego tańcu jest tyle brawury i rozmachu, że [artysta] rzeczywiście przypomina bohatera rosyjskich bylin.

„Muzykalnaja żyzń” 1986

Muchamiedow zebrał razem mały zespół wspaniałych artystów, przygotował program oferujący różnorodność, w tym nowe choreografie (…). W dodatku do jego innych wielkich talentów, Muchamiedow jest bezspornie urodzonym przywódcą.

„Dancing Times” 1999

Pierwszy raz zobaczyłam Irka występującego poza Royal Ballet i zrobił na mnie wielkie wrażenie (…). Z całego wieczoru [ Irek Mukhamiedov & Company w Sadler’s Wells] najbardziej podobała mi się Sita, tańczona przez Irka Muchamiedowa i Ałtynai Asylmuratową… Oboje byli wspaniali, byłam głęboko poruszona pasją ich tańca. W Sadler’s Wells czuło się niezwykłe napięcie!

Katherine Morris 2000

Żadne dwanaście minut nie może dać bardziej intensywnych wrażeń – zwłaszcza, gdy Faunem jest Irek Muchamiedow. Nadaje on życia jednowymiarowej choreografii, która wydaje się zdjęta wprost z greckiej wazy. Nigdy dotąd nie widziałam Fauna, który sprawiłby, że falująca szarfa będzie wyglądała jak kobieta, gdy niesie ją czule (…) do swojego miejsca spoczynku na wzniesieniu.

„Dance Europe” 2000

Muchamiedow podbił publiczność nie tylko błyskotliwym tańcem, ale także specyficznym poczuciem humoru, potrafił zakpić z siebie, robiąc mały błąd we własnej choreografii, by natychmiast z sobie tylko właściwym wdziękiem go naprawić(…).

Ostatnią częścią wieczoru była światowa premiera choreografii Williama Tucketta do piosenki Luisa Amstronga (… when angels fly!) ułożonej dla Muchamiedowa i Asylmuratowej (…). Wywołała ona uśmiech na twarzach większości widzów i została dobrze przyjęta, tak jak sobie na to zasłużyła. Tancerze zdawali się być w swoim żywiole i ich zadowolenie udzieliło się publiczności.

„Dance Europe” 2000

źródła: „Encykłopiedia: Ruskij baliet”, praca zbiorowa 1997; W. Gołubin „W stichii tanca”, miesięcznik „Teatr” nr 10/1986 r.; „Balet musi mieć tragiczny finał” - wywiad z artystą w: Dodatek baletowy do kwartalnika „Trubadur” nr 2/2001 oraz strony internetowe poświęcone artyście.

 Opracowała: K.K. Gardzina