www.balet.pl

[Kasia G]

Temat wydzielony z "matura z wiedzy o tańcu". W odpowiedzi na zapytania m.in. o libretto Bajadery K.G. napisała:

A przy okazji: Bajadera, nie Bajaderka choc tak podobno jest w materaiałach do matury...

[Gość]

[Kasia G]

Prapremiera „Bajadery” w choreografii Mariusa Petipy odbyła się 4 lutego 1877 roku (23 stycznia wg kalendarza juliańskiego) w Teatrze Bolszoj w Sankt Petersburgu z Jekatieriną Waziem (Nikija), Marią Gorszenkową (Gamzatti) i Lwem Iwanowem (Solor) w rolach głównych.

Libretto pozostawało pod wpływem wcześniejszego dwuaktowego baletu „Sacountala” („Siakuntala”), wystawionego przez Luciena Petipę w Operze Paryskiej w 1858 roku. Z kolei scenariusz tamtego baletu, napisany przez Theophile’a Gautier, inspirowany był dramatem „Pierścień Siakuntali” Kalidasy, indyjskiego dramaturga i poety z V wieku. Główne motywy owego arcydzieła sanskryckiego dramatu, które opowiada o miłości króla Duszjanty i nimfy Siakuntali, zostały na nowo zinterpretowane przez librecistów Mariusa Petipę i Siergieja Chudiekowa dla potrzeb „Bajadery” jako baletu w czterech aktach i siedmiu scenach z tragicznym finałem.

„Bajadera” to wzruszająca historia udręczonej i niespokojnej kobiecej duszy, zaciekle broniącej swego prawa do miłości. Pełna poezji i dramatyzmu partia Nikii (prezentowana w dialogowych scenach z Solorem, Wielkim Braminem i Gamzatti, aż po jej kulminacyjny taniec falujący na podobieństwo węża) to jedno z największych osiągnięć Mariusa Petipy. Partytura Minkusa, choć muzycznie może niezbyt ambitna, jest bardzo taneczna i wyraża zmienne uczucia bohaterów. Fabuła sprzyja widowiskowości baletu, pełnego egzotycznych i nastrojowych tańców, ukazujących bogatą wyobraźnię i talent choreograficzny Petipy.

Przykładem jest słynna scena „Królestwo Cieni”. Często wykonywana jako samodzielny balet, jest ona doskonałym przykładem symfonizmu choreograficznego Petipy i jego niezwykłej pomysłowości. Otwiera ją jedno z najpiękniejszych entrée zespołu baletowego w całym repertuarze choreograficznym. Oto trzydzieści sześć tancerek, jedna za drugą, ubranych w białe paczki, z przezroczystymi białymi szalami spływającymi z ich głów, wyłania się ze szczeliny skalnej w głębi sceny. Posuwają się powoli naprzód kombinacją kroków: arabesque penchée, posé cambré, port de bras - dwufazowego motywu ruchowego hipnotycznie powtarzanego wciąż i wciąż przez tancerki stopniowo wypełniające całą scenę. Wielu krytyków porównywało to nieziemskie widowisko do rozprzestrzeniającej się mgły lub przepływających chmur. Jednak najbardziej uderzającym aspektem tej sekwencji jest jej niezwykły liryzm i piękno jak ze snu, oddające wizję zrozpaczonego Solora.

Po premierze w petersburskim Teatrze Bolszoj „Bajadera” weszła tam do stałego repertuaru, poddawana jedynie niewielkim przeróbkom w kolejnych wznowieniach. Rolę Nikii tańczyły później m.in. Anna Johansson, Matylda Krzesińska i Anna Pawłowa. Wznowienie z 1941 roku, które nadal jest prezentowane na tej scenie, zrealizował Władimir Ponomariow z Wachtangiem Czabukianim. Jest to wariant trzyaktowy, w którym grand pas z oryginalnego aktu finałowego (zaślubin Solora i Gamzatti) tańczone jest w akcie II; nie ma też apoteozy, a balet kończy scena „Królestwo Cieni”. Ponadto, akt I zawiera więcej tańców, a partia Solora została rozwinięta choreograficznie.

Pełnospektaklowa wersja „Bajadery” długo pozostawała jedynie w repertuarze teatrów Związku Radzieckiego. Zachód poznał to dzieło częściowo dopiero w 1961 roku, kiedy Balet Kirowa z Leningradu pokazał scenę „Królestwo Cieni” podczas swojego tournée. Obraz ten zrealizował później dla londyńskiego Royal Ballet Rudolf Nuriejew i sam wystąpił w roli Solora w londyńskiej premierze 27 listopada 1963 roku. Partię Nikii tańczyła wówczas Margot Fonteyn. W 1974 roku „Królestwo Cieni” wystawiła także Natalia Makarowa z American Ballet Theatre w Nowym Jorku, gdzie główne partie kreowali Cynthia Gregory i Ivan Nagy. 21 maja 1980 roku ten sam zespół przedstawił całą „Bajaderę” w inscenizacji Makarowej, a była to pierwsza jego pełnospektaklowa inscenizacja na Zachodzie. Makarowa wystąpiła w tym przedstawieniu jako Nikija, Cynthia Harvey tańczyła partię Gamzatti, a Solorem był Anthony Dowell. W 1992 roku własną wersję opracował Rudolf Nuriejew dla Baletu Opery Paryskiej. Scena „Królestwo Cieni” była natomiast wystawiana oddzielnie przez wiele zespołów baletowych na całym świecie.

W Polsce „Bajadera” Petipy nie była dotąd wystawiana. Na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie, w wieczór sylwestrowy 1989 roku pokazywaliśmy jedynie grand pas de deux z obrazu „Królestwo Cieni” w wykonaniu Ewy Głowackiej i Mariusza Małeckiego. W 1999 roku przedstawienie baletowe zatytułowane „Bajadera” pokazał wprawdzie łódzki Teatr Wielki, ale niewiele ono miało wspólnego z klasyczną wersją tego baletu. Dlatego dopiero warszawską realizację Natalii Makarowej uznajemy za polską premierę „Bajadery” Mariusa Petipy.

TREŚĆ BALETU

AKT I
Akcja rozgrywa się w legendarnych Indiach. Bajadera Nikija, tancerka świątynna, kocha Solora, szlachetnego wojownika.
Scena 1. Święty Gaj, przed świątynią
Wojownicy powracają z wielkiego polowania na tygrysa, a dołącza do nich Solor, najszlachetniejszy wojownik w całym kraju. Prosi, by pozwolili mu pomodlić się w samotności przed Świętym Ogniem. Gdy jednak wojownicy oddalają się, Solor wzywa Magdawieję, głównego fakira, i prosi go o zaaranżowanie spotkania z bajaderą Nikiją. Rozmowę przerywa im przybycie kapłanów z Wielkim Braminem, który nakazuje Magdawiei zwołać innych fakirów, by przygotowali Święty Ogień do zbliżającej się uroczystości. Nadchodzą bajadery, a wśród nich Nikija, która ma zostać wśród nich główną tancerką. Wielki Bramin jest nią zachwycony i wyznaje Nikii miłość. Jednak bajadera odrzuca zaloty duchownego. Wielki Bramin jest głęboko dotknięty jej reakcją na swoje wyznanie. Gdy rozpoczyna się uroczystość, a tancerki świątynne przynoszą fakirom wodę, Magdawieja przekazuje Nikii wiadomość od Solora. Dziewczyna zgadza się na spotkanie, ale jej rozmowę z głównym fakirem obserwuje podejrzliwie Wielki Bramin. Po ceremonii, jej uczestnicy powracają do świątyni. Magdawieja wzywa wówczas Solora i poleca mu ukryć się w lesie zanim nadejdzie Nikija. Gdy dziewczyna się pojawia i spotyka z Solorem, oboje przysięgają sobie wieczną miłość nad Świętym Ogniem. Tymczasem, niezauważony przez nich Wielki Bramin obserwuje ich ze świątyni, a gdy zaniepokojony Magdawieja rozdziela kochanków, zazdrosny kapłan wpada we wściekłość i wzywa bogów, by pomogli mu zabić Solora.

Scena 2. Komnata w pałacu
W pałacu odbywa się uroczystość na cześć Solora, zbierają się zaproszeni wojownicy. Radża oznajmia wszystkim, że Solor w nagrodę za swoje męstwo otrzyma za żonę księżniczkę Gamzatti. Gdy Radża przedstawia Solorowi swoją córkę, wojownik jest oszołomiony jej urodą. Wprawdzie przysięgał już wieczną miłość Nikii, ale nie może się teraz oprzeć urokowi Gamzatti, a tym bardziej odmówić Radży. Zabawę na cześć młodej pary przerywa przybycie Wielkiego Bramina, który prosi Radżę o rozmowę na osobności i donosi mu o miłości Nikii i Solora. Miał nadzieję, że w ten sposób doprowadzi do śmierci Solora, lecz ku jego rozpaczy Radża postanawia zabić Nikiję. Gamzatti słyszy tę rozmowę i wzywa bajaderę do swoich komnat. Chce przekupić ją klejnotami i prezentami, by opuściła Solora, ale Nikija odmawia. W akcie desperacji próbuje ugodzić księżniczkę nożem, ale powstrzymuje ją służąca Aja. Nikija wybiega z komnaty, a Gamzatti, podobnie jak jej ojciec, postanawia ją zgładzić.

Scena 3. Ogród pałacowy
Odbywają się zaręczyny Gamzatti i Solora. Wielki Bramin przyprowadza Nikiję, by zatańczyła podczas uroczystości. Nie może ona pogodzić się ze zdradą ukochanego i w tańcu wyraża swój smutek. Służąca Aja podaje dziewczynie kosz kwiatów jako dar od Solora, co podnosi ją na duchu. Ale wśród kwiatów ukryty jest jadowity wąż, a kosz faktycznie przysłali Radża i Gamzatti. Kiedy Nikija pragnie powąchać kwiaty, zostaje ukąszona przez węża. Wielki Bramin podaje jej odtrutkę przeciw jadowi, ale zanim Nikija podnosi ją do ust, widzi Solora odchodzącego z Radżą i Gamzatti i postanawia umrzeć.

AKT II

Scena 1. Namiot Solora
Przygnębiony i przybity śmiercią Nikii, chcąc uśmierzyć swój ból, Solor sięga po opium, które otrzymał od Magdawiei.

Scena 2. Królestwo Cieni
Solor ma halucynacje i jawi mu się zmarła Nikija. Pojawia się ona w Królestwie Cieni, a jej wizja jest zwielokrotniona przez inne cienie. Solor wspomina jej taniec miłości przed Świętym Ogniem. (wg materiałów Teatru Wielkiego-Opery Narodowej)


WAZNE: W wersji Nurejewa zwraca uwage wyeksponowanie tańca męskiego – wstawiono parę wariacji i tanców zbiorowych dla panów, oraz inna, bardziej zachodnia estetyka użytego ruchu. Nie ma zakończenia – ostatniego obrazu po scenie z cieniami!!!! Całość charakteryzuje natomiast przepych inscenizacyjny (przynajmniej w dostępnej na video wersji z Opery Paryskiej)

[Gość]

A tak na przyszłość: tego typu (opisy i libretta baletów) informacje można znaleść w przewodniku baletowym.

[Gość]

Serdeczne dzięki .Nie spodziewałem się, aby ktoś tak świetnie odpowiedział.
Jeszcze raz dzięki .

[sfra]

Kasia G w końcu jest słynnnym krytykiem baletu i teoretykiem tańca. Kobieta ma głowę na karku i wie jak pomóc zbłąkanym duszyczkom baletowym. Jakieś praliny chyba się jej teraz należą jak zdasz maturę!:)

[Kasia G]

może zajrzyj tu:
http://www.teatrwielki.pl/tekst.php?id=1136

[Sagittaire]

[calawtrawie]

Czy ktoś z was ma może muzykę z tego baletu. Chodzi mi konkretnie o taniec ognia http://www.youtube.com/watch?v=wL5c82OroSo

[w.]

calawtrawie, ja mam, ale na razie tylko drugą część tego soundtrack'a (są dwie płyty).
Jak zdobędę cz. 1 to sam ci znać.

przepraszam za offa

[calawtrawie]

Juz mam tą wersję z youtube, ale dziękuje. Ale mimo wszystko ... asiamania19@interia.pl